Khám phá các hệ thống an toàn phổ biến trên ô tô hiện nay

Bên cạnh hệ thống vận hành thì công nghệ an toàn trên ô tô cũng là yếu tố được nhiều người mua xe quan tâm, đóng vai trò quan trọng trong quyết định mua xe phục vụ bản thân và gia đình.

Theo thời gian, nhiều công nghệ an toàn vốn từng chỉ xuất hiện trên các dòng xe sang đã được phổ biến trên các mẫu xe phổ thông, mang đến nhiều lợi ích cho người dùng. 

Sau đây Giaxehoi xin giới thiệu các hệ thống an toàn cơ bản và nâng cao thường trang bị trên ô tô để bạn đọc tham khảo, tìm hiểu thêm.

Điểm danh những hệ thống an toàn cơ bản của ô tô

Hầu hết những hệ thống an toàn bên dưới đều không thể thiếu trên một chiếc ô tô hiện nay để đảm bảo an toàn cho người lái và hành khách khi xe vận hành, lăn bánh trên đường.

Túi khí

Khi xảy ra va chạm ô tô sẽ xuất hiện một lực quán tính rất lớn làm cho người lái và hành khách dễ lao người về phía va chạm và bị va đập mạnh. Túi khí SRS (Supplemental Restraint System) là một tính năng an toàn thụ động (passive) trên ô tô giúp bảo vệ người lái và hành khách, giảm thiểu thương tổn do các va đập này.

Đây là tính năng an toàn cơ bản nhất trên ô tô. Ngay cả các phiên bản giá rẻ của các mẫu xe cỡ nhỏ bình dân như Kia Morning, Hyundai i10 hay Toyota Wigo cũng đều được lắp tối thiểu 2 túi khí cho hàng ghế trước. Các dòng xe hạng cao hơn sẽ trang bị nhiều túi khí hơn.

Hệ thống chống bó cứng phanh ABS

Xe ô tô phanh gấp dễ gặp hiện tượng bó cứng phanh vì má phanh ghì chặt vào đĩa phanh, khiến bánh xe dừng quay đột ngột, mất độ bám làm cho xe bị trượt dài, thậm chí dẫn đến hiện tượng mất lái.

Hệ thống chống bó cứng phanh (ABS -  Anti-Lock Brake System) sẽ giúp ngăn ngừa tình trạng này. Nếu phát hiện có bánh xe bị giảm tốc bất thường so với các bánh còn lại, hệ thống này sẽ liên tục điều khiển tăng/giảm áp suất dầu để phanh nhấp/nhả liên tục thay vì ghì chặt, để xe hãm tốc và dừng lại một cách an toàn.

Phanh ABS là một trong các hệ thống an toàn cơ bản trên ô tô, được trang bị trên hầu hết các dòng xe, ngay cả xe phân khúc giá rẻ hạng A.

Hệ thống hỗ trợ lực phanh khẩn cấp BA

Hiệu quả phanh phụ thuộc rất nhiều vào lực đạp phanh. Khi cần phanh gấp nhưng người lái không đạp phanh đủ lực, hiệu quả phanh không cao dễ dẫn đến va chạm do xe không dừng kịp lúc.

Hệ thống hỗ trợ lực phanh khẩn cấp (BA - Brake Assist) sẽ hỗ trợ thêm lực phanh trong tình huống khẩn cấp thông qua bộ khuếch đại lực phanh, giúp rút ngắn quãng đường phanh thấp nhất có thể. 

Hệ thống này là một trong số trang bị an toàn cơ bản và đều lắp đặt trên hầu hết xe ô tô.

Hệ thống phân phối lực phanh điện tử EBD

Sự phân bổ tải trọng lên các bánh xe không phải lúc nào cũng bằng nhau. Hầu hết xe ô tô đều lắp động cơ phía trước làm cho tải trọng lên bánh trước nhiều hơn bánh sau. Khi đạp phanh, lực quán tính lên bánh trước cũng sẽ lớn tương ứng. Hoặc khi xe quay vòng, tải trọng tác dụng lên hai bánh xe phía ngoài sẽ lớn hơn các bánh xe phía trong.

Lực phanh sẽ cần được phân phối theo tỷ lệ phân bổ tải trọng trên từng bánh xe để có thể phanh hiệu quả. Nhiệm vụ này thường do van điều hoà lực phanh cơ khí đảm nhận nhưng ít khi hiệu quả.

Hệ thống phân bổ lực phanh điện tử (EBD - Electronic Brakeforce Distribution) sẽ giúp phân bổ lực phanh tương ứng với tỷ lệ phân bổ tải trọng trên từng bánh xe bằng cách tính toán dựa trên tốc độ khác nhau giữa các bánh xe để điều chỉnh và cân bằng lực phanh sao cho đạt được hiệu quả phanh tốt nhất. 

Đây là một tính năng an toàn cơ bản trên xe ô tô, có mặt trên hầu hết các mẫu xe.

Hệ thống cân bằng điện tử ESP

Khi xe chạy tốc độ cao, đường trơn trượt hoặc trời mưa, nếu đánh lái đột ngột để tránh chướng ngại vật, xe rất dễ bị hiện tượng thiếu lái hoặc thừa lái. Khi đó bánh xe bị mất độ bám nên xe trượt dài văng đuôi hoặc văng ngang, nếu xử lý không tốt sẽ rất dễ bị mất lái.

Hệ thống cân bằng điện tử ESP (Electronic Stability Program) giúp ổn định xe trong các tình huống này. Khi phát hiện góc đánh lái và góc quay thân xe bị sai lệch, hệ thống sẽ can thiệp phanh để điều chỉnh lại tốc độ của các bánh xe. Một số hệ thống cân bằng điện tử hiện đại hơn còn can thiệp sâu, giảm mô-men xoắn từ động cơ truyền đến các bánh xe.

Bên cạnh một số xe cỡ A như Kia Morning, VinFast Fadil thì hầu hết xe ô tô từ cỡ B trở lên như Toyota Vios, Honda City, Hyundai Accent, Mazda 2, Kia Soluto… đều trang bị hệ thống này.

Hệ thống kiểm soát lực kéo TCS

Khi người lái phanh gấp, đánh lái gấp để tránh vật cản hay vào cua gấp ở tốc độ cao, bánh xe dễ bị mất lực kéo dẫn đến bị trượt. 

Hệ thống kiểm soát lực kéo (TCS - Traction Control System) ra đời nhằm ngăn ngừa hiện tượng này bằng cách tác dụng phanh và can thiệp điều chỉnh mô men xoắn động cơ, giảm tốc độ bánh xe, giúp lấy lại lực kéo. Nhờ đó xe ổn định và di chuyển theo đúng quỹ đạo. Hệ thống TCS thường là một tính năng nằm trong hệ thống cân bằng điện tử ESP.

Hỗ trợ khởi hành ngang dốc HAC

Khi lái xe đường dốc, nếu tạm dừng và khởi động lại, người lái thường gặp khó khăn khi điều khiển chân phanh và chân ga, dù là với số sàn hay số tự động. Nếu nhả chân phanh mà không kịp đạp chân ga hoặc hay đạp không đủ lực, xe sẽ dễ bị trôi ngược về sau. Còn nếu đạp chân ga quá mạnh khi vừa nhả phanh thì dễ tăng tốc xe gây mất kiểm soát.

Hệ thống hỗ trợ khởi hành ngang dốc (HAC - Hill-start Assist Control) tự động giữ phanh khi người lái nhả chân phanh chuyển sang chân ga lúc khởi hành, có thể xử lý cẩn thận hơn để xe chậm rãi tiến lên dốc, đảm bảo an toàn.

Đây là một trong các hệ thống an toàn phổ biến trên xe ô tô, hầu hết các dòng xe từ hạng B trở lên đều trang bị hệ thống này.

Cảnh báo phanh khẩn cấp ESS

Khi các xe đang lưu thông, nếu phương tiện phía trước đột ngột phanh khẩn cấp mà người lái xe phía sau không nhận biết kịp thời để xử lý sẽ rất dễ xảy ra va chạm. 

Dựa trên tín hiệu cảm biến, Hệ thống cảnh báo phanh khẩn cấp ESS (Emergency Brake Signal) phát ra tín hiệu cảnh báo (đèn hay chuông báo) khi xe phanh gấp để những người lái phía sau sớm nhận biết và có thể xử lý phù hợp.

Điều khiển hành trình Cruise Control

Hệ thống điều khiển Cruise Control System (CCS) có vai trò tự động duy trì tốc độ xe theo cái đặt của người lái bằng cách điều khiển độ mở bướm ga để xe có thể tự động chạy với vận tốc theo ý muốn người lái mà không đòi hỏi người lái phải sử dụng bàn đạp ga.

Cruise Control được đánh giá là một công nghệ giúp ích nhiều khi lái xe đường trường hay đường cao tốc, giúp người lái thư giãn, đỡ mỏi chân hơn do không cần đạp ga liên tục, đồng thời giúp tiết kiệm xăng hiệu quả do vận tốc xe duy trì đều đặn, ổn định.

Cruise Control là trang bị khá phổ biến trên nhiều mẫu xe đời mới từ hạng B trở lên như Toyota Vios, Honda City, Mazda 2, Suzuki Ciaz, Mitsubishi Attrage.

Cảm biến lùi

Hệ thống cảm biến đỗ xe (Parking Aid Sensor) sẽ phát hiện và cảnh báo người lái về các vật cản xung quanh cũng như khoảng cách tương đối giữa xe và vật cản khi lùi, giúp người lái có thể lùi đỗ an toàn, hạn chế tối đa va chạm do tầm quan sát bị hạn chế.

Vị trí lắp cảm biến lùi trên ô tô thường là ở phía trước và sau xe, hệ thống cao cấp hơn sẽ có thêm cảm biến ở góc trước và sau.

Camera lùi

Người lái thường khó quan sát vùng điểm mù rất lớn phía sau đuôi xe khi lùi, gây khó khăn cho việc lùi xe cũng như tiềm ẩn nhiều rủi ro nguy hiểm. 

Với Camera lùi, người lái có thể quan sát toàn bộ khung cảnh phía sau xe với góc quay có thể lên đến 170 độ. Một số dòng camera lùi còn xoay chuyển theo góc đánh lái. Đây là một tính năng hỗ trợ đắc lực khi lùi xe, nhất là ở không gian hẹp. 

Trang bị này rất phổ biến và nằm trong hệ thống an toàn của đa số dòng xe ô tô phân khúc phổ thông, tiêu biểu như các dòng xe 5 hay 7 chỗ giá rẻ gồm có Toyota Innova, Mitsubishi Xpander, Suzuki Ertiga, Suzuki XL7.

Những hệ thống an toàn cao cấp của ô tô

Hệ thống phanh tay điện tử

Với phanh tay cơ truyền thống, nếu người lái quên kéo phanh tay trước khi xuống xe thì xe có thể bị trôi tự do, rất nguy hiểm. Ngược lại, một số người lái lại quên nhả phanh tay trước khi khởi hành, dễ dẫn đến hư hỏng hệ thống truyền động. 

Hệ thống phanh tay điện tử (EPB - Electronic Parking Brake) sẽ tự động áp dụng phanh tay khi cần số chuyển về P và tự động nhả phanh khi xe chạy, tránh tình trạng người lái quên kéo hoặc hạ phanh tay.

Hệ thống giữ phanh tự động

Hệ thống giữ phanh tự động (Auto Hold) sẽ tự động giữ phanh trong các tình huống cần tạm dừng xe như chờ đèn đỏ, đợi đón/trả khách để tránh xe bị trôi mà không yêu cầu người lái buộc phải đạp phanh liên tục. 

Sau khi kích hoạt Auto Hold, người lái có thể rời chân khỏi bàn đạp phanh để thư giãn chân. Hệ thống này thường đi cùng phanh tay điện tử.

Hệ thống cảnh báo áp suất lốp

Áp suất lốp ảnh hưởng không nhỏ đến tính an toàn khi xe di chuyển. Lốp xe bị non hơi rất dễ bị thủng lốp, thậm chí là nổ lốp.

Hệ thống cảnh báo áp suất lốp (TPMS - Tire Pressure Monitoring System) theo dõi áp suất lốp và cảnh báo khi áp suất lốp không đạt yêu cầu, giúp người lái xử lý kịp thời, tránh rủi ro khi di chuyển trên đường.

Hệ thống kiểm soát hành trình thích ứng ACC

Hệ thống kiểm soát hành trình thích ứng (ACC - Adaptive Cruise Control) ngoài việc giúp xe tự động duy trì theo tốc độ cài đặt trước (tương tự Cruise Control) còn tự động điều chỉnh tốc độ, duy trì khoảng cách đảm bảo an toàn với xe phía trước. Hệ thống này kiểm soát tốc độ xe bằng cách điều chỉnh bướm ga và kích hoạt thêm hệ thống phanh xe khi cần.

Đây là tính năng an toàn cao cấp thường chỉ có trên xe sang và một số ít phiên bản cao cấp của các dòng xe hạng C và D như Mazda 3, Mazda 6, Mazda CX-8, Honda CR-V và VinFast Lux SA2.0.

Hệ thống hỗ trợ đổ đèo/xuống dốc HDC

Người lái thường khó kiểm soát tốc độ xe khi lái trên đường dốc. Nếu không biết cách phanh động cơ, người lái buộc phải rà phanh chân liên tục dễ khiến má phanh bị nóng, thậm chí bị cháy, khiến phanh bị bó cứng hoặc xe bị mất phanh, cực kỳ nguy hiểm.

Hệ thống hỗ trợ đổ đèo, xuống dốc HDC (Hill Descent Control) sẽ giúp kiểm soát tốc độ xe khi xuống đèo dốc bằng cách điều chỉnh phanh và mô men xoắn động cơ, làm giảm tốc độ của các bánh xe. Nhờ đó người lái không cần để tâm đến phanh hay chọn số khi xuống dốc.

Ở phân khúc bình dân, hệ thống này chỉ xuất hiện trên các bản cao cấp của một số dòng xe SUV hay bán tải như Hyundai Creta, Hyundai Tucson, Hyundai SantaFe, Mitsubishi Pajero Sport, Mitsubishi Triton, Nissan Terra, Nissan Navara…

Hệ thống cảnh báo chệch làn đường LDW

Hệ thống cảnh báo chệch làn đường (LDW - Lane Departure Warning) cảnh báo cho người lái thông qua âm thanh bíp, tín hiệu rung vô lăng hay hình ảnh trên màn hình bảng đồng hồ khi phát hiện xe đang chạy chệch làn đường thông qua camera nhận diện vạch kẻ đường. Để tránh cảnh báo sai, hệ thống LDW chỉ hoạt động trong một điều kiện nhất định như xe đang chạy ổn định ở tốc độ cao, chạy trên đường thẳng và không bật đèn xi nhan.

Ngoài các mẫu xe sang, LDW hiện đã xuất hiện ở các mẫu xe phân khúc phổ thông trên như Mazda CX-3, Mazda CX-30, Mazda CX-5, Ford Ranger, Toyota Fortuner…

Hệ thống hỗ trợ duy trì làn đường LKA

Hệ thống hỗ trợ duy trì làn đường LKA (Lane Keeping Assist) là một công nghệ cao cấp hơn của hệ thống cảnh báo lệch làn đường LDW. Khi xe chạy lệch làn đường, hệ thống LKA sẽ tự động can thiệp, giữ xe chạy đúng làn đường bằng cách điều chỉnh mô-men xoắn chống lại chuyển động lệch tâm của xe thông qua hệ thống lái điện tử. 

Sau 100 giây mà việc điều chỉnh mô men không đủ để duy trì xe ở làn đường thì hệ thống LKA sẽ tự động phát cảnh báo bằng tín hiệu rung vô lăng kèm âm thanh.

Hệ thống hỗ trợ duy trì làn đường đã bắt đầu có mặt trong các gói an toàn cao cấp của một số hãng xe như Toyota (Toyota Safety Sense), Mazda (i-Activsense) hay Honda (Honda Sensing).

Hệ thống hỗ trợ chuyển làn ALCA

Khả năng quan sát của người lái thường gặp hạn chế nhất định do các điểm mù quanh xe, khiến việc vượt xe hay chuyển làn luôn tiềm ẩn rủi ro, đặc biệt khi lái xe trên cao tốc hay chạy tốc độ cao trên đường trường.

Hệ thống hỗ trợ chuyển làn chủ động (ALCA - Active Lane Change Assist) sẽ tự động điều hướng xe chuyển sang làn đường dự kiến sau khi hệ thống cảm biến, radar đã kiểm tra các phương tiện di chuyển bên hông và phía sau xe đã đủ điều kiện an toàn. Hệ thống ALCA chỉ hoạt động ở một số điều kiện nhất định, vận tốc xe thường phải đảm bảo từ 80 km/h trở lên.

Đây là công nghệ được hãng xe Mercedes-Benz tiên phong ra mắt lần đầu tiên, đánh dấu bước tiến lớn trong lĩnh vực phát triển công nghệ xe tự hành. Ở phân khúc phổ thông, hệ thống ALCA đã có trên các bản cao cấp của các dòng SUV như Mitsubishi Outlander.

Hệ thống cảnh báo va chạm phía trước FCW

Có nhiều tình huống dẫn đến nguy cơ va chạm cao như lái xe quá nhanh bất ngờ gặp chướng ngại phía trước, xe không giữ khoảng cách an toàn với phương tiện phía trước, phương tiện phía trước đột ngột giảm tốc, người đi bộ băng qua đường thiếu quan sát…

Hệ thống cảnh báo va chạm phía trước/ Cảnh báo tiền va chạm (FCW - Forward Collision Warning) giúp phát hiện và cảnh báo sớm cho người lái về các tình huống có khả năng dẫn đến va chạm phía trước, qua tín hiệu như rung vô lăng, phát âm thanh - hình ảnh trên bảng đồng hồ.

Trong trường đã đưa ra cảnh báo nhưng người lái không phản ứng, một số hệ thống FCW hiện đại còn tự động phanh theo các cấp độ khác nhau để giảm tốc độ xe. Hệ thống này có nhiều tên gọi như Hệ thống phanh giảm thiểu va chạm, phanh tự động, phanh thông minh.

Tính năng an toàn cao cấp trên ô tô này thường chỉ xuất hiện trên xe sang, bên cạnh một số ít xe phân khúc phổ thông như Honda Accord, Toyota Fortuner, Toyota Hilux, Kia Sorento…

Hệ thống cảnh báo điểm mù (BSM)

Dựa trên tín hiệu từ các cảm biến lắp ở các vị trí như gương chiếu hậu ngoài, hai bên thân xe và cản sau xe, Hệ thống cảnh báo điểm mù BSM (Blind Spot Monitor) giúp phát hiện và cảnh báo người lái khi có xe phía sau hoặc chạy sát bên hông xe của mình.

Khi có xe chạy quá sát, hệ thống BSM sẽ phát tín hiệu đèn cảnh báo ở góc trên của gương chiếu hậu, cũng như âm thanh bíp và làm rung vô lăng, giúp ích rất nhiều cho người lái trong việc theo dõi các diễn biến quanh xe. 

Công nghệ này ngày càng được áp dụng phổ biến hơn trên nhiều dòng sedan cỡ C và D như Mazda 3, Toyota Camry, VinFast Lux A2.0… hay các dòng SUV/CUV và MPV cỡ lớn như Kia Sedona, Ford Everest và Mitsubishi Pajero Sport.

Hệ thống cảnh báo người & phương tiện cắt ngang khi lùi (RCTA)

Việc lùi xe thường đòi hỏi người lái phải tập trung quan sát khu vực xung quanh cũng như phía sau đuôi xe với rất nhiều điểm mù. Nếu có người hay phương tiện khác đi tới từ phía sau mà người lái ô-tô không quan sát thấy sẽ dẫn đến tính huống nguy hiểm.

Hệ thống cảnh báo người và phương tiện cắt ngang khi lùi (RCTA - Rear Cross Traffic Alert) với các cảm biến và radar phía sau ô tô sẽ giúp phát hiện và cảnh báo người lái thông qua âm thanh bíp và hình ảnh trên màn hình bảng đồng hồ khi có người hay phương tiện cắt ngang khi xe đang lùi.

Hệ thống RCTA đã xuất hiện trong nhiều gói an toàn cao cấp của các hãng xe như: i-Activsense (Mazda), e-Assist (Mitsubishi) hay SmartSense (Hyundai)

Hệ thống hỗ trợ đỗ xe thông minh

Đỗ xe an toàn không phải là việc dễ dàng với không ít người lái, đặc biệt là với người mới cầm vô-lăng hay khi đặc điểm chỗ đậu xe quá hẹp. Hệ thống hỗ trợ đỗ xe thông minh ra đời như một “cứu cánh”, tự động đưa xe vào vị trí đỗ an toàn và nhanh chóng.

Phương thức hoạt động của hệ thống hỗ trợ đỗ xe sử dụng cảm biến, radar hay camera để xác định vật cản xung quanh, sau đó hệ thống lái trợ lực điện sẽ đánh lái vào khoảng trống mà không yêu cầu người lái tác động vào vô lăng. 

Một số hệ thống cao cấp thậm chí cho phép người lái có thể rời xe và bấm điều khiển từ ứng dụng smartphone cho xe tự đỗ vào chỗ trống.

Hệ thống hỗ trợ đỗ xe thông minh được nhiều hãng ô tô phát triển, mang nhiều tên gọi riêng như Parking Pilot/Remote Parking Pilot (Mercedes), Parking Assistant (BMW), Active Park Assist Pilot (Volvo), Park Steering Assistant (Volkswagen), Active Park Assist (Ford), Intelligent Parking Assist (Toyota).

Đèn pha thích ứng thông minh

Khi điều khiển xe vào ban đêm, việc chuyển đổi liên tục giữa đèn pha và cos để đảm bảo tầm nhìn rõ ràng mà không làm chói mắt người lái khiến không ít lái xe cảm thấy bất tiện.

Công nghệ Đèn pha thích ứng thông minh (Adaptive Headlights) ra đời đảm bảo đèn pha/cos có thể chiếu sáng ở cường độ mạnh, duy trì tầm nhìn thông suốt mà không làm chói mắt người lái phương tiện đối diện. Hiện đại hơn, cường độ ánh sáng có thể điều chỉnh biến thiên theo tốc độ của xe.

Hệ thống đèn pha thích ứng được nhiều hãng xe ô tô phát triển dưới nhiều tên gọi khác nhau như Multibeam (Mercedes), Adaptive Headlight (BMW), Matrix Headlight (Audi) hay  Bladescan (Lexus).

Camera 360 độ

Khi ngồi ở ghế lái, có nhiều “điểm mù” xung quanh xe mà người lái không thể quan sát được. Camera 360 độ ra đời như công cụ giúp người lái dễ dàng quan sát toàn cảnh khu vực xung quanh xe, để chủ động tránh va chạm khi lái xe hay lùi đỗ trong không gian hẹp.

Ngày càng nhiều mẫu xe phân khúc phổ thông như Toyota Corolla Cross, Mazda CX-5, Kia Sorento đều đã sở hữu trang bị hữu ích này.